یارانه، حقوق اجتماعی و درآمد فردی- بخش دوم : نگاهی به حقوق اجتماعی در جهان امروز

نگاهی به حقوق اجتماعی در جهان امروز

اقتصاد موسوم به بازار آزاد» با هزینه های رفاهی دولت ها مخالف است. صندوق بین المللی پول و بانک جهانی لغو امتیازات رفاهی را از جمله شرایط تصویب وام به کشورهای متقاضی می دانند. بسیاری از اقتصاددانان وطنی نیز پرداخت یارانه را تنبل پروری و مغایر با قواعد یک اقتصاد سالم می دانند. اما آمار و ارقام واقعی حکایت دیگری دارد. نه تنها در کشورهای سوسیالیستی بلکه در کشورهای پیشرفته غربی و هوادار نظام بازار آزاد»، برنامه های حمایتی کم و بیش برقرار است.

هدف از این بخش از مقاله، نشان دادن گوشه ای از واقعیات مورد اشاره و ابطال نظریاتی است که معتقدند یارانه یا نظام رفاهی مغایر با پیشرفت اقتصادی است و به بهانه آنکه در اقتصاد سالم نیازی به حمایت نیست، در صدد حذف همه حمایت های دولتی هستند. البته شاید ادعای آنها درست باشد، اما قطعا تا وقتی سیستم اقتصادی سرمایه داری برقرار است این ادعا به حقیقت نخواهد پیوست. نیازی به توضیح نیست که دستیابی به چنین اهدافی مستم اراده، برنامه ریزی دقیق و نظم و انضباط مالی است.

در این مطالعه ۶ کشور زیر با نظامهای اقتصادی متفاوت بررسی خواهند شد:

۱ – آلمان با نظام اقتصادی مختلط (بازار آزاد توام با بسته های حمایتی)

۲ – انگلستان با نظام اقتصادی بازار آزاد

۳ – آمریکا با نظام اقتصادی بازار آزاد

۴ – کوبا با نظام اقتصادی سوسیالیستی

۵ – چین با نظام اقتصادی مختلط (بازار آزاد و سوسیالیستی)

۶ – بولیوی با نظام اقتصادی نسبتا سوسیالیستی

البته کشورهای مختلف بسته های حمایتی متفاوتی را به شهروندان خود عرضه می کنند که بررسی همه آنها خارج از محدوده مطالعه این مقاله است. بدین منظور، نظام حمایتی کشورها صرفا در ۳ موضوع زیر مورد مطالعه قرار می گیرند:

۱ –بهداشت و سلامت

۲ – آموزش عالی

۳ – تغذیه و سبد پایه معیشتی

۱ – بهداشت و سلامت

خدمات بهداشت و درمان در بسیاری از کشورهای پیشرفته جزو بسته حمایتی است به نحوی که در انگلستان بیش از ۷۹٪ هزینه های درمانی توسط دولت پرداخت می شود. این رقم در آمریکا کمتر از ۵۰٪ و در چین ۷۰٪ است. در آلمان نیز ۷۴٪ هزینه های درمانی شهروندان تحت پوشش بیمه همگانی است که با مشارکت خود شهروندان و با حمایت دولت تامین مالی می شوند. هر فرد شاغل آلمانی ۷.۳٪ از حقوق خود را بابت این بیمه اجباری پرداخت می کند و ۷.۳٪ دیگر نیز توسط کارفرمایان تامین می شود. سهم بیمه افراد غیر شاغلی که مدتی نسبتا طولانی بیکار مانده اند توسط دولت پرداخت می شود.

در بولیوی نیز با آغاز ریاست جمهوری اوا مورالس گامهای جدی در این زمینه برداشته شد و در سال ۲۰۱۹ حدود ۷۰٪ جمعیت کشور تحت پوشش خدمات رایگان درمانی بودند.

از این منظر کوبا با پوشش ۱۰۰ درصدی هزینه های بهداشت و درمان در صدر قرار دارد. نکته مهم درباره کوبا دسترسی آسان همه شهروندان به خدمات درمانی است. در حالیکه در انگلستان زمان انتظار برای ویزیت پزشکان متخصص در موارد غیر اورژانسی تا چند ماه نیز می رسد در کوبا این زمان بسیار ناچیز است.

۲ – آموزش عالی

آموزش عالی در آلمان برای اکثریت قریب به اتفاق شهروندان رایگان است و کمتر از ۵ درصد دانشجویان در موسسات پولی تحصیل می کنند. دانشجویان آلمانی از کمک هزینه بلا عوض دوران تحصیل و وام کمک هزینه نیز استفاده می کنند.

در کوبا آموزش عالی برای عموم رایگان است. تحصیل در دانشگاههای بولیوی نیز رایگان است اما دانشجویان برای ورود بایستی آزمون ورودی را با موفقیت پشت سر بگذارند.

اما وضعیت در آمریکا، انگلستان و چین متفاوت است. تحصیل در آمریکا پولی و به نسبت درآمد متوسط جامعه، گران است. البته بسیاری از دانشجویان می توانند تمام یا بخشی از هزینه های تحصیل را از طریق وام بانکی تامین کنند. فارغ التحصیلان دانشگاههای آمریکا سالها درگیر بازپرداخت وام تحصیلی خود هستند به نحوی که رقم بدهی دانشجویی در آمریکا در حال حاضر به بیش از ۱.۵ تریلیون دلار می رسد و علاوه بر برنی سندرز – کاندیدای شاخص حزب دموکرات - که وعده پرداخت بدهی ها از محل بودجه عمومی را داده است، الیزابت وارن - دیگر کاندیدای حزب دموکرات – نیز وعده رایگان سازی تحصیلات دانشگاهی را داده است.

در انگلستان نیز مانند آمریکا تحصیل غالبا پولی و بسیار گران است. در چین نیز تحصیل فقط در دانشگاههای درجه یک رایگان است. دولت با هدف تبدیل چین به یکی از مراکز تحقیقاتی جهان، این دانشگاهها را تامین مالی می کند.

۳ – تغذیه و سبد معیشتی

سبد تقریبا رایگان معیشتی در کشور فقیر کوبا یکی از استثنائی ترین طرح های حمایتی در جهان است. این جزیره کوچک که در ۶۰ سال گذشته تحت محاصره اقتصادی آمریکا بوده است با ت های عدالت گسترانه خویش در مقابل این دشمن بزرگ دوام آورده است. سبد معیشتی کوبایی ها شامل ۱۰ کیلوگرم برنج، ۶ کیلوگرم گوشت غالبا سفید، ۳۰ عدد نان، ۸ کیلو شکر، یک لیوان روغن، ۵ تخم مرغ، و یک بسته قهوه برای هر نفر در ماه است. اطمینان از نان شب و فردا یکی از ارکان این مقاومت سرسختانه بوده است.

گرچه هیچ از یک کشورهای دیگر مورد مطالعه این مقاله چنین طرح حمایتی را اجرا نمی کنند اما همه آنها یارانه ویژه ای به بخش کشاورزی اختصاص داده اند. لازم به یادآوری است که در غالب کشورهای غربی موسسات خیریه ای که با کمک شهروندان و حمایت نسبی دولت اداره می شوند نسبت به تامین غذای افراد فقیر و بی خانمان کمک می کنند.
 

جمع بندی

جدول زیر خلاصه نظام حمایتی ۶ کشور مورد نظر را در سه زمینه مورد مطالعه نشان می دهد.

از جمله نکات مهمی که می توان از این مطالعه استخراج کرد به موارد زیر اشاره می شود:

۱ – در غالب کشورهای دنیا نظام حمایتی شامل ارائه رایگان یا یارانه ای کالا و خدمات است و نه پرداخت پول نقد. بنابراین، این کمک ها از تعرض تورم در امان هستند.

۲ – کالا ها و خدمات عرضه شده جزو نیازهای پایه ای شهروندان هستند و در نتیجه احتمال نابرابری در توزیع یارانه ها بسیار کم است.

۳ – نظام حمایتی در آلمان بر روی ستون هایی از مالیات  و نسبتی از درآمد یکایک شهروندان شاغل بنا شده است. افراد کم درآمد مشارکت کمتر و افراد پر درآمد مشارکت بیشتری دارند اما در استفاده از مزایا همه با هم برابرند.

۴ – این نظام به کشورهای دارای اقتصاد متکی بر صادرات اجازه داده است تا با انداختن بخش قابل توجهی از بار زندگی طبقه کارگر بر جامعه (پرداخت حقوق اجتماعی)، هزینه تمام شده کالاهای صادراتی را پائین نگه داشته و در رقابت جهانی نقش پررنگی داشته باشند. البته پر واضح است که چنین راه حلی وما یک راه حل عادلانه نیست اما دست کم طبقه زحمت کش جامعه را در برابر سرمایه داری لگام گسیخته به حال خود رها نکرده است.

۷۰ تریلیون دلار بدهی اقتصاد آمریکا  - بخش اول: سلطه دلاری زمینه ساز کسری مزمن

۲۴۴ تریلیون دلار بدهی اقتصاد جهانی وقتی همه بدهکارند! طلبکار کیست؟

به بهانه ناآرامی های اخیر اکوادور