برای مطالعه مقالات مشابه، به سلسله مقالات خاورمیانه، آوردگاه قدرتهای بزرگ» در همین وبسایت مراجعه کنید.
دستیابی به فن آوریهای نوین در استخراج نفت شیل آسیب پذیری اقتصاد آمریکا را در برابر نوسانات تولید و بهای نفت به طرز قابل ملاحظه ای کاهش داد. گرچه افزایش بهای نفت به بالا رفتن هزینه تولید در صنایع مصرف کننده نفت می انجامد اما از سوی دیگر صنایع تولید کننده نفت و به تبع آن بانکهای سرمایه گذار را منتفع می کند. بر اساس تحقیقی از بن برنانک، اقتصاددان ارشد آمریکائی و رئیس اسبق فدرال رزرو آمریکا، بر خلاف گذشته، اکنون همبستگی مثبتی میان نوسانات بهای نفت و بازارهای سهام مشاهده می شود. این تحول منجر به بی نیازی آمریکا از نفت خاورمیانه شده است و بحثهای زیادی را در محافل علمی و ی برانگیخته است. برخی بر این باورند که آمریکا دیگر نیازی به حضور در خاورمیانه ندارد. اما بعضی دیگر بر آنند که ت آمریکا در این منطقه علاوه بر نفت، از عوامل دیگر»ی نیز تاثیر می پذیرد و بر این اساس تداوم حضور آمریکا در منطقه را لازم می دانند.
در تعیین این عوامل دیگر» غالبا به حمایت از هم پیمانان منطقه ای آمریکا، و به ویژه اسرائیل، اشاره شده است. اما پذیرش این استدلال به منزله پذیرش تعهد اخلاقی آمریکا در برابر متحدان منطقه ای آن است. آمریکا هرگز خود را متعهد به چنین ااماتی نمی داند و مطلقا به خاطر متحدانش در منطقه حضور نخواهد داشت، بلکه برای منافعی غیر از نفت به حضور در منطقه نیاز دارد و متحدان منطقه ای را در این راستا می خواهد. اندیشکده هوور متعلق به دانشگاه استنفورد این موضوع را بدین صورت بیان کرده است:
اکنون آمریکا دوباره در جایگاه صادرکننده انرژی و تولیدکننده ای مهم در بازار نفت است. با این حال تا زمانی که کشورهای خاورمیانه بر روی منابع عظیم انرژی ای نشسته اند که می‌تواند ثروت و قدرت بزرگی را به دارنده آن اهداء کند، اهمیت خاورمیانه و ضرورت دور نگاه داشتن آن از دسترسی دشمنان همچنان پابرجاست».
بنابراین باید پرسید از نگاه تمداران آمریکا چه کسی دشمن اصلی این کشور است. قریب به اتفاق مقالات و تحقیقاتی که توسط اندیشکده های مختلف آمریکائی تهیه و تدوین شده اند چهار کشور را دشمن آمریکا قلمداد کرده اند: چین، روسیه، کره شمالی و ایران. در عین حال، بسیاری از همین اتاقهای فکر به دولت آمریکا توصیه می کنند که به جای ایران بر چین تمرکز کند. خب! آیا این توصیه به معنی خروج از خاورمیانه و تمرکز بر چین در جایی دیگر از دنیاست؟ یا آنکه حضور در خاورمیانه می تواند در ارتباط با رویارویی با چین نیز باشد؟
برای پاسخ به این پرسش، بایستی به چند دهه قبل رجوع کرد، زمانی که چین وارد توسعه پرشتاب خود شده بود. آمریکا از اواخر دهه ۱۹۹۰ این کشور را زیر نظر داشت و در عین حال از توسعه آن به شرطی که وارد محدوده غیر قابل کنترل نشود خوشنود بود. بطور مشخص، توسعه چین منافع زیر را برای آمریکا داشت:
- موتور محرک توسعه در جهان بود و در نتیجه اقتصاد آمریکا نیز از آن منتفع می شد
- شرکتهای و بانکهای آمریکائی از سرمایه گذاری در چین سودهای کلانی می بردند
- چین بخش بزرگی از منافع به دست آمده را صرف سرمایه گذاری در آمریکا می کرد و به ویژه خریدار انبوه اوراق قرضه دولت آمریکا بود
- کالاهای تولیدی چین با قیمتی بسیار ارزان راهی بازارهای آمریکا شده و تداوم ت سرکوب دستمزد را میسر می ساخت
آمریکا پیشتر در دهه های ۸۰ – ۱۹۷۰ تجربه مشابهی در برابر ژاپن داشت و به وقت مقتضی با پائین کشیدن فتیله این کشور در توافق پلازا آکورد آن را کاملا مهار کرده بود. بنابراین امیدوار بود که هرگاه بخواهد می تواند چین را هم متوقف کند.
بخش غالب تجارت چین از طریق مسیرهای دریایی در جنوب این کشور صورت می گیرد که توسط کشورهای کوچکتر مانند فیلیپین، اندونزی، ویتنام و سنگاپور – که همگی متحدان آمریکا هستند – محاصره شده است. بنابراین تصور غالب در آمریکا این بود که اگر چین پا از خطوط قرمز فراتر بگذارد به سادگی می توان با آن برخورد کرد. به ویژه آنکه بیش از ۴۰٪ تجارت چین از طریق تنگه مالاکا صورت می گیرد و سنگاپور می تواند در صورت نیاز از این طریق برای چین ایجاد محدودیت کند.
بحران مالی ۲۰۰۸ و تکاپوی چندین ساله دولت آمریکا برای خلاصی از تبعات آن، فرصتی استثنایی نصیب چین کرد تا با جهشی بزرگ نه تنها خود را از نظر اقتصادی به یک قدمی آمریکا برساند، بلکه با اقداماتی جسورانه سلطه آمریکا بر دریای جنوب را به چالش بکشد. چین با ساخت جزایر مصنوعی و ادعای مالکیت دریای چین، عملا در مسیر به دست گرفتن کنترل این نقطه استراتژیک گام بر می دارد و با آگاهی از عدم آمادگی آمریکا به جنگ با این کشور، با اعتماد به نفس در حال سرمایه گذاری سنگین نظامی است و خود را برای رویارویی احتمالی طی سالهای آتی آماده می سازد.
از سوی دیگر چین با معرفی ابرپروژه جاده ابریشم، سلطه جهانی آمریکا را بیش از پیش به چالش کشیده است. چین با اجرای این پروژه به اهداف راهبردی زیر دست می یابد:
- بازارهای تازه در اوراسیا و آفریقا
- دستیابی به منابع با ارزش مناطق فوق
- تداوم رشد بالای اقتصادی
- تامین مسیرهای زمینی و دریایی امن برای تداوم تجارت با جهان در زمان جنگ تجاری با آمریکا
این طرح عظیم دارای ۱۷۰۰ پروژه در آسیا، اروپا و آفریقاست و درست زمانی که بسیاری از تحلیلگران غربی انتظار کاهش مداوم رشد اقتصادی چین را داشتند، ادامه رشد بالا را امکان پذیر می سازد. آمریکا نگران است که ادامه رشد اقتصادی، چین را به جایگاه نخست رسانده و به ویژه دلار را از تاج و تخت به زیر بکشد.
بزرگترین پروژه زیرمجموعه این طرح عظیم، کریدور چین – پاکستان و بندر گوادر است که با افزایش ۴۰۰ برابری ظرفیت این بندر، آن را به مهمترین مرکز تجارت چین با دنیای خارج تبدیل می کند. این پروژه به همراه بندر کلمبو در سری لانکا دو هدف مهم را برآورده می سازند:
- دور زدن تنگه مالاکا و دریای چین
- کاهش فاصله مراکز صنعتی چین از خلیج فارس و تنگه هرمز تا ۱۰ هزار کیلومتر
آمریکا نیک می داند که برای مقابله با برتری قطعی چین فرصتی کوتاه دارد. اندیشکده های آمریکائی به صراحت به دولت توصیه می کنند تا در برابر چین دست به اقدامات فوری بزند و به ویژه کنترل تنگه مالاکا و تنگه هرمز را شرط لازم برای مهار چین می دانند. آمریکا با در دست گرفتن تنگه هرمز چین را در تامین انرژی به خود وابسته می سازد. از سوی دیگر با در اختیار گرفتن این تنگه می تواند تردد دریایی به بندر گوادر را هم در صورت نیاز مختل ساخته و دوباره چین را فرمانبر و مطیع خود سازد.
بنابراین می توان ادعا کرد که یکی از اهداف اصلی از حضور آمریکا در منطقه، کسب آمادگی برای مقابله طولانی مدت با چین و حتی شاید آغاز جنگ سردی طولانی با این قدرت نوظهور است و ایران در میانه این میدان بزرگ قرار گرفته است.
در بخشهای بعدی مقاله به بررسی استراتژیهای چند وجهی آمریکا در این زمینه خواهیم پرداخت.
۷۰ تریلیون دلار بدهی اقتصاد آمریکا - بخش اول: سلطه دلاری زمینه ساز کسری مزمن
۲۴۴ تریلیون دلار بدهی اقتصاد جهانی وقتی همه بدهکارند! طلبکار کیست؟
آمریکا ,چین ,نفت ,خاورمیانه ,تنگه ,منطقه ,و به ,آمریکا در ,چین با ,به ویژه ,چین را
درباره این سایت